Ο πόλεμος με τα μάτια των παιδιών και το little buddha effect

γράφει η Βίλη Αντώναρου

Αρχές άνοιξης. Καθόμαστε στην παραλία με τα παιδιά. Είμαστε μόνοι μας. Εμείς και το κύμα. Μπροστά μας μόνο η χρυσή άμμος, που σταματά εκεί που αρχίζει το απέραντο γαλάζιο.

– Κοίτα μαμά, αυτό που κοιτάω είναι σαν τη σημαία της Ουκρανίας, πετάει η μικρή-μικρή.

– Ναι! κίτρινη γραμμή κάτω, μπλε πάνω! Συμπληρώνει η μεγάλη που, από τότε που γεννήθηκε το αδερφάκι της, αυτο-χρίσθηκε διερμηνέας των περίπλοκων λογισμών της.

Τροφή για σκέψη…

Τι ξέρουν τα παιδιά για όλο αυτό; Ποιες σκέψεις κάνουν με το μικρό μυαλουδάκι τους; Τι τους είπαν στο σχολείο; Τι έχουν κρυφοακούσει από τις ειδήσεις; Τι μπορεί να τα έχει τρομάξει; Πώς το αντιμετωπίζουν;

– Αλήθεια, κορίτσια, τι καλές που είστε στη γεωγραφία;

– Τι είναι γεωγραφία, μαμά, δεν ξέρω, λέει το νηπιαγωγάκι. Εγώ αυτό που ξέρω είναι ότι γίνεται μεγάλη αδικία εκεί.

– Τι γίνεται εκεί, αγάπη μου;

– Πόλεμος.

– Τι είναι πόλεμος, παιδιά μου;

– Όταν δυο χώρες τσακώνονται, αντί να μιλάνε ήρεμα. Ο πόλεμος είναι όπως όταν μαλώνουν τα αδέρφια αντί να μιλάνε όμορφα μεταξύ τους. Απλά αντί να πετάνε παιχνίδια η μία στην άλλη, πετάνε βόμβες. 

– Και τότε όλα καίγονται και γκρεμίζονται σαν να έχει γίνει σεισμός και πυρκαγιά μαζί. Και ο κόσμος φεύγει από τα σπίτια του.

– Και πώς νιώθετε εσείς για αυτό;

– Ο πόλεμος με στενοχώρησε, γιατί στο σχολείο μου έχω αγαπημένους φίλους από την Ουκρανία αλλά και από τη Ρωσία. Θα τσακωθούν αν τους καλέσω και τους δύο στο πάρτι μου; Με ποιους να είμαι εγώ; Αλλά αφού κανένας από αυτούς δεν θέλει τον πόλεμο, ούτε αυτοί, ούτε οι γονείς τους… Τότε, γιατί γίνεται τότε; Ποιος τον κάνει;

Η μικρή μαζεύτηκε σαν μια μικρή μπαλίτσα και χαμήλωσε το βλέμμα.

– Εσύ πώς νιώθεις;

– Φοβάμαι, μη γίνει και εδώ.

– Ναι αγάπη μου, είναι τρομακτική η σκέψη, αλλά δεν είναι τόσο πιθανό. Στο σχολείο, σάς μίλησαν;

–  Όχι. Αλλά εμείς τα παιδιά τα συζητάμε όλα. Τα ξέρουμε όλα. Τα ακούμε από τις συζητήσεις των μεγάλων και από την τηλεόραση.

Καθώς κολλούσα μια αφίσα έξω από το σχολείο τους για να μαζέψουμε τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, με πλησίασε μια από τις δασκάλες.

–  Μπράβο σας! Μου είπε.

– Καλημέρα, κι ό,τι ήθελα να σας ρωτήσω, λέω εγώ. Αλήθεια, έχετε μιλήσει στα παιδιά καθόλου;

– Όχι, ξέρετε… είναι λεπτό το ζήτημα. Υπάρχουν και μειονότητες. Μην τσακωθούν μεταξύ τους. Δεν μπορούμε να πάρουμε θέση. Και ύστερα, ίσως κάποιοι γονείς να μη θέλουν να τους τρομάξουμε τα παιδιά με περίεργες έννοιες.

Για τα ίδια παιδιά μιλάμε; Σκέφτομαι εγώ. Τα παιδιά που ακούνε τραπ, που περνούν μόνα τους τον δρόμο. Που κάνουν παρκούρ στη στέγη του σχολείου. Που κοντεύουν να πάρουν Lower στην Δ’ Δημοτικού και μάστερ στην πληροφορική πριν περπατήσουν. Που σου απαντούν τόσο ώριμα και αφοπλιστικά σε ερωτήσεις τι είναι ο πόλεμος και πώς νιώθεις για αυτό, τη στιγμή που εσύ με τη σύνθετη σκέψη σου και το πηγμένο από τα τόσα μυαλό σου, θα έκανες μόνο κεκεδίσματα μέχρι να αρθρώσεις έστω κάτι και πάλι ακατάληπτο…

Μην υποτιμάς τη νοημοσύνη του παιδιού σου. Μην του κρύβεις πράγματα για να το προστατεύσεις. Καλύτερα προστάτευσέ το από αυτά που έχουν τσιμπήσει οι κεραίες του, αλλά νιώθει ότι δεν πρέπει να σε ρωτήσει, γιατί… γιατί εφόσον εσύ δεν του ανοίγεις συζήτηση, νιώθει ότι δεν πρέπει να μιλήσει και αυτό.

Κάν’ το να ανοιχτεί. Ρώτα το έστω κάτι απλό και άσ’ το να μείνει εκεί. Αν σε ρωτήσει εκείνο περισσότερα, είναι έτοιμο και να ακούσει. Τα πάντα. Το πιο δύσκολο πράμα. Εννοείται ότι μπορεί να φοβηθεί, ότι μπορεί να κλάψει. Ή να αδιαφορήσει. Το θέμα είναι να είσαι εκεί. Να το αντιμετωπίζεις ως ίσο. Και να παίρνεις feedback, κάθε λίγο. Τι νιώθει. Τι σκέφτεται. Το ζήτημα δεν είναι στο πόσο ακατάλληλη είναι μια είδηση για ένα παιδί. Αλλά στο πόση ζημιά μπορεί να κάνει στην ψυχή του, αν μείνει αδούλευτη.

Τα παιδάκια μας είναι μικροί Βούδδες, ήδη πεφωτισμένα σε πολλά πράγματα, περισσότερα από όσα νομίζουμε, ίσως και σε περισσότερα πράγματα από όσα ξέρουμε εμείς σε κάποιους τομείς. Δεν ξέρουμε πότε θα είναι η στιγμή που θα ξεμυτίσουν για πρώτη φορά έξω από τη γυάλα τους και θα αντικρίσουν την αδικία του κόσμου. Ας είμαστε εκεί γύρω και εμείς με ανοιχτές κεραίες. Διακριτικά και με νοιάξιμο. Να τα μαθαίνουμε και να μαθαίνουμε κι εμείς.