Δέσπω Μιχαηλίδου: Επιβάλλεται διορισμός μόνιμου ψυχολόγου σε κάθε σχολείο

Ουσιαστικές παρεμβάσεις που δεν περιορίζονται σε συστάσεις, ντόμπρος λόγος, χωρίς να την απασχολεί αν θα τσαλακωθεί ή αν θα ενοχλήσει, ιδιαίτερη ευαισθησία για τα παιδιά και εμπειρία ετών στα κυπριακά δικαστήρια. Ένας διορισμός που μας εξέπληξε θετικά και που δίνει ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει. Να περάσουμε από τα λόγια στις πράξεις, από τις στρατηγικές και τα πρωτόκολλα στην εφαρμογή και την υλοποίηση.

Το γιατί η κ. Δέσπω Μιχαηλίδου επελέγη από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για τη θέση της επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού προκύπτει από το βιογραφικό της. Το γιατί η ίδια ωστόσο, ενώ θα μπορούσε να συνταξιοδοτηθεί από τη θέση της δικαστού Ανωτάτου Δικαστηρίου, επέλεξε να πει το «ναι» για να γίνει επικεφαλής ενός Γραφείου με πολλές απαιτήσεις, μεταξύ των οποίων η συνεχής αφύπνιση και η επιφυλακή, απαντά η ίδια στη σημερινή συνέντευξή της στον «Π».

«Να σας πω. Από νεαρή ηλικία, αλλά και μετέπειτα σε όλη μου τη σταδιοδρομία, είχα ιδιαίτερα έγνοια τα παιδιά, αλλά είχα και έγνοια για τα κοινά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία. Και είμαι ένα άτομο που παρόλο που έχω αρκετά άλλα ενδιαφέροντα, δεν με έβλεπα να κάθομαι σπίτι. Ήθελα το μυαλό μου πάντα να απασχολείται και να προσφέρω σε κάποιον τομέα που με ενδιαφέρει. Και ως δικηγόρος, αλλά και αργότερα ως δικαστής είχα ενδιαφέρον για το παιδί και με απασχόλησαν υποθέσεις κηδεμονίας, διατροφών, ευρύτερα υποθέσεις που αφορούσαν παιδιά. Ήμουν δε η μόνη δικηγόρος που χειριζόμουν τέτοιες υποθέσεις στο γραφείο. Στη συνέχεια στο Ανώτατο Δικαστήριο ήμουν ο σύνδεσμος με το Υπουργείο Δικαιοσύνης όσον αφορά την ενοποίηση του Οικογενειακού Δικαίου και εκφράσαμε τις δικές μας απόψεις επί του νομοσχεδίου που αφορούσε τη Φιλική Δικαιοσύνη για τα παιδιά, το οποίο μετά από τόσα χρόνια συνεχίζει να εκκρεμεί». Στο σημείο αυτό η κ. Μιχαηλίδου τονίζει την επιτακτική ανάγκη ψήφισης του νομοσχεδίου ώστε οι ανήλικοι να τυγχάνουν μεταχείρισης που να συμβαδίζει με την ηλικία τους.

«Με ξάφνιασε ευχάριστα»

Το τηλεφώνημα για τη θέση της επιτρόπου η κ. Μιχαηλίδου το δέχθηκε από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ενώ ήταν σε συνεδρία του Ανωτάτου. «Η απάντησή μου ήταν άμεση και θετική. Από ένστικτο του είπα ‘ναι’ και σημείωσα ότι δεν θέλω να το σκεφτώ δεύτερη φορά. Ωστόσο του εξήγησα πως έπρεπε πριν αποχωρήσω να διευθετήσω κάποια πράγματα, να ολοκληρωθούν αποφάσεις κ.λπ. συνεπώς χρειαζόμουν κάποιο χρόνο». Η κ. Μιχαηλίδου σημειώνει πως μια βδομάδα πριν της προταθεί η θέση είχε βρεθεί στη Βουλή μαζί με την προκάτοχό της Λήδα Κουρσουμπά για το νομοσχέδιο για τη Φιλική Δικαιοσύνη προς τα παιδιά. «Εκεί έμαθα ότι θα αφυπηρετούσε και της ευχήθηκα τα καλύτερα». Όσο για τη μετάβαση η κ. Μιχαηλίδου θεωρεί πως δεν υπήρξε πρόβλημα. «Η νομική μου κατάρτιση ήταν ένα μεγάλο εφόδιο στο να αντιληφθώ τις υποθέσεις, ενώ μεγάλη ήταν η βοήθεια των λειτουργών του Γραφείου και ειδικά της Α’ λειτουργού Μαρίας Ρωσσίδου».

Πολλών μορφών η κακοποίηση

Ως δικαστής η κ. Μιχαηλίδου είδε τόσα πολλά που «ευτυχώς ακόμη δεν ήλθε οποιαδήποτε καταγγελία στο Γραφείο μου που να με σοκάρει εκτός από την περίπτωση του ανηλίκου Α. που σκότωσε την αδερφή του. Μια πρωτοφανής για την Κύπρο υπόθεση, με δυσκολία χειρισμού λόγω απουσίας δομής για ανήλικους χωρίς καταλογισμό».

Την ανησυχεί πάντως η συχνότητα των σεξουαλικών κακοποιήσεων παιδιών. Το ότι αυξάνονται ραγδαία. «Το δεύτερο που με απασχολεί είναι η παιδική πορνογραφία. Βλέπουμε επίσης να αυξάνονται οι υποθέσεις». Διαπιστώνει την ίδια ώρα ότι μπορούν να προληφθούν αυτά τα περιστατικά με το να αναπτυχθούν προληπτικοί μηχανισμοί, «να γίνουν συντονισμένες ενέργειες για να προλαβαίνουμε γεγονότα».

Είναι θέση της επιτρόπου πως «πρέπει να γίνουν δομές ώστε να αντιμετωπίζονται πολυθεματικά τα προβλήματα. Δεν μπορούν να αφήνονται μεμονωμένα στην κάθε υπηρεσία τα όποια περιστατικά. Δηλαδή, Αστυνομία, ΥΚΕ, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας». Δίνοντας την ίδια ώρα ως παράδειγμα το Σπίτι του Παιδιού «που λειτουργεί θαυμάσια» ως αποτέλεσμα του νόμου του 2014 και της Εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής από το αρμόδιο Συμβούλιο Φωνή τονίζει πως είναι απαραίτητη και η δομή για παιδιά που υπόκεινται σε ψυχολογική βία. «Και εδώ υπάρχει ένα κενό. Δεν αναγνωρίζουμε και δεν εντοπίζουμε το παιδί θύμα ψυχολογικής βίας γιατί βεβαίως δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί άλλη μορφή βίας εκτός από την εμφανή σωματική κακοποίηση. Είναι π.χ. η ψυχολογική, η πνευματική κακοποίηση των παιδιών όταν είναι παρόντα σε επιθέσεις ανάμεσα σε γονείς. Μπορεί να υπάρξει ψυχολογική βία χωρίς να υπάρχει πραγματική σωματική βλάβη. Δεν ξέρουμε τι συνέπειες μπορεί να έχει σε ένα παιδί η ψυχολογική ή η λεκτική βία». Θέση του Γραφείου της Επιτρόπου είναι πως πρέπει να υπάρχει διορισμένος ψυχολόγος σε κάθε σχολείο. «Και εισήγησή μας την οποία απευθύναμε στο Υπουργείο Παιδείας είναι ο σχολικός ψυχολόγος σε κάθε σχολείο να είναι μόνιμος γιατί η εναλλαγή προσώπων δεν βοηθά τα παιδιά. Αν εντοπιστεί πρόβλημα τότε ο σχολικός ψυχολόγος πρέπει να απευθυνθεί στους γονείς και στις αρμόδιες υπηρεσίες».

Στην Κύπρο επιβάλλουμε

Η κ. Δέσπω Μιχαηλίδου έχει την άποψη πως τα παιδιά στη χώρα μας δεν ακούγονται, ή καλύτερα δεν ακούμε τα παιδιά. «Το πώς αναπτύσσει την προσωπικότητά του ένα παιδί, το πώς μεγαλώνει, εάν μπορεί να εκφραστεί και να εκφράσει άποψη έχει να κάνει από το εάν οι γονείς του του δίνουν το βήμα και από το αν μπορούν να ακούσουν τι ζητά και τι ανάγκες έχει αυτό το παιδί. Οι μεγάλοι και κυρίως οι Κύπριοι γονείς που είναι συνήθως υπερπροστατευτικοί δίνουν λίγο χώρο στο παιδί ή υποχωρούν χωρίς να διαγιγνώσκουν τις πραγματικές ανάγκες του ή χωρίς να θέτουν όρια. Έχω διαπιστώσει ότι δεν ακούμε τα παιδιά μας στην Κύπρο ουσιαστικά. Επιβάλλουμε συνήθως. Και επιβάλλουμε τα θέλω τα δικά μας. Και στη συνέχεια και στο σχολείο δεν αφήνονται τα παιδιά να εκφραστούν ελεύθερα από πολλούς εκπαιδευτικούς, όχι όλους. Τα παιδιά θέλουν ενδυνάμωση για να εκφραστούν. Δεν πρέπει να τα αποτρέπουμε να έχουν άποψη. Ανάλογα με την ηλικία πρέπει να αναπτύσσεται διάλογος. Δεν υπάρχει παιδί που θα κάνει κάτι αν δεν το δεχτεί ή αν δεν το θέλει, αν του επιβληθεί».

Ο ρόλος της επιτρόπου

Έχοντας κάποιους μήνες να το διαπιστώσει, ζητήσαμε από την κ. Μιχαηλίδου την άποψή της για το κατά πόσο ο ρόλος των επιτρόπων γενικά στη χώρα μας είναι περισσότερο συμβουλευτικός και… όποιος ακούσει ή αν υπάρχουν περιθώρια μεγαλύτερης εμπλοκής. Υπενθυμίζεται πως η κ. Μιχαηλίδου αναφορικά με την καταγγελία για σεξουαλική παρενόχληση ανηλίκων στο Κέντρο Φιλοξενίας Πουρνάρα έστειλε επιστολή στα αρμόδια υπουργεία για άμεση δημιουργία ζώνης ασφαλείας, τονίζοντας ότι εντός 15 ημερών θα μεταβεί η ίδια στην Κοκκινοτριμιθιά για να διαπιστώσει πως έγινε. Κάτι που αναμένεται να πράξει εκτός απροόπτου εντός της προσεχούς βδομάδας.

«Είμαι από τον περασμένο Οκτώβρη επίτροπος. Διαπιστώνω πως υπάρχουν και προγράμματα και εθνικές στρατηγικές. Υπάρχει και συνεργασία με το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας αλλά και τα Υπουργεία Υγείας και Εργασίας. Τα προγράμματα αυτά δεν διαφωνούν με τις εισηγήσεις μας. Το πρόβλημα εντοπίζεται στην εφαρμογή των θέσεων και στην εποπτεία των προγραμμάτων. Για παράδειγμα: Έγινε στο Υπ. Παιδείας το παρατηρητήριο για τη βία. Εντούτοις χρειάζεται να γίνουν κάποια συγκεκριμένα πράγματα. Το αν γίνεται δουλειά θα φανεί σε βάθος χρόνου. Ο εκφοβισμός έγινε μια ετικέτα. Ωστόσο όταν μιλάμε για μπούλινγκ πρέπει να δούμε για παράδειγμα τι κάνουν και οι παριστάμενοι, διότι μπορεί ο καβγάς να είναι ανάμεσα σε δύο αλλά υπάρχουν άτομα γύρω τους που μένουν αμέτοχα. Το θέμα συνεπώς είναι πώς εφαρμόζονται οι κανονισμοί, πώς λειτουργούν ή επιδρούν αυτά τα προγράμματα. Πώς ενθαρρύνονται τα παιδιά να εκφραστούν. Πρέπει να υπάρχει πρόσβαση για να ομολογήσουν το μπούλινγκ τα παιδιά. Πολλές φορές και οι ίδιοι οι γονείς αντί να εστιάσουν γιατί ένα παιδί δέχεται μπούλινγκ, ψάχνουν τις ευθύνες για το ποιος φταίει και πολλές φορές οι γονείς οι ίδιοι τσακώνονται».

Στην Κύπρο, καταλήγει επί τούτου, «δεν υπάρχει αυτή η κουλτούρα για διαβούλευση, μιλώ για τα παιδιά, αλλά και για τους γονείς. Επίσης πρέπει να δούμε ποια η στήριξη που το σχολείο προσέφερε σε ένα παιδί που υφίσταται μπούλινγκ. Ποιο πρόγραμμα εφαρμόστηκε για αυτά τα παιδιά; Αντί όλων των πιο πάνω βλέπουμε να επιλέγουν οι γονείς να απευθυνθούν διά επιστολής στην επίτροπο».

Επανέρχεται το Γραφείο

Υπάρχει όμως ο μηχανισμός ώστε να επανέρχεστε για να δείτε κατά πόσο εφαρμόστηκαν οι συστάσεις; «Φυσικά. Είναι υποχρέωσή μας να επανερχόμαστε, διαφορετικά δεν έχει και νόημα να κάνουμε εκθέσεις για χάρη των εκθέσεων. Απαιτείται όμως ένας εύλογος χρόνος ώστε να δούμε πώς θα αντιδράσει ο αρμόδιος. Υπάρχει κατανόηση και συνεννόηση. Δεν είναι εξάλλου αυτοσκοπός η εποπτεύουσα να κάθεται να στέλνει φιρμάνια. Σκοπός είναι να βελτιωθούν τα πράγματα για το συμφέρον του παιδιού».

Προστασία παιδιών

Η κ. Μιχαηλίδου ανησυχεί για το πώς εξαπλώνονται και διοχετεύονται τα ναρκωτικά σε ανήλικους.
«Η Αρχή Εξαρτήσεως κάνει πολύ καλή δουλειά αλλά φαίνεται ότι ο τρόπος ζωής των νέων σήμερα, το διαδίκτυο και η ευκολία με την οποία τα βρίσκουν οι νέοι είναι σημεία που πρέπει να δούμε και να προλάβουμε την εξάπλωσή τους».
Την ίδια ώρα τονίζει πως η παιδική φτώχεια πρέπει να εξαλειφθεί. «Θα πρέπει να εντοπίζονται οι οικογένειες που έχουν τέτοιο πρόβλημα. Επιμένω και θα ήθελα να έβλεπα τις δημοτικές και τις τοπικές αρχές να αναλαμβάνουν έναν ρόλο που δεν αναλαμβάνουν. Σε όλες τις χώρες της ΕΕ οι τοπικές αρχές εμπλέκονται πιο άμεσα σε θέματα κοινωνικής μέριμνας και είναι σύμμαχοι των ΥΚΕ».

Αδήριτη ανάγκη για κρατικούς βρεφονηπιακούς

«Βλέποντας την κυπριακή οικογένεια και την αλλαγή που υφίσταται π.χ. με το γεγονός ότι οι γυναίκες εργάζονται και προάγονται αλλά δεν έχουν την απαιτούμενη βοήθεια θεωρώ αδήριτη ανάγκη να γίνουν κρατικοί βρεφονηπιακοί σταθμοί. Πρέπει οι γυναίκες να μπορούν να εμπιστευθούν τα παιδιά τους σε ασφαλή χέρια και όχι να πληρώνουν μόνο ιδιώτες δεδομένου ότι είναι πανάκριβα. Επ’ αυτού μίλησα ήδη στην υπ. Εργασίας και τόνισα ότι είναι μια επιτακτική ανάγκη».

Έντονη η Δέσπω Μιχαηλίδου για τις αντιδράσεις για το σχολικό άρθρο για τα Θρησκευτικά

Η επίτροπος ήταν έντονη στην τοποθέτησή της αναφορικά με το τι ακολούθησε τη διάδοση και τον σχολιασμό, κυρίως επικριτικό, του άρθρου που δημοσίευσε για το μάθημα των Θρησκευτικών μαθήτρια Λυκείου στη σχολική εφημερίδα. «Πραγματικό εκείνο το γεγονός δεν ξέρω πώς να το χαρακτηρίσω. Ήταν ένα δείγμα του τι επικρατεί στην Κύπρο σχετικά με την ελευθερία του λόγου. Το να υπάρξει σχόλιο ή κριτική είναι ευπρόσδεκτα. Έχουμε δημοκρατία και έτσι πάνε τα πράγματα πάρα πέρα. Όμως το να καταρρακώνεται η προσωπικότητα ενός παιδιού, ενώ ταυτόχρονα επαναλαμβάνουμε ότι θέλουμε από τα παιδιά να αναπτύξουν κριτική σκέψη και να μην είναι παπαγαλάκια, δεν ξέρω πώς να το χαρακτηρίσω. Τελικά εμείς τι θέλουμε;» Στην κουβέντα μας βάλαμε και τη μαθήτρια δημοτικού, τη μικρή Ελένη, που τη δεκαετία του 1990 είχε δεχθεί παρόμοια κριτική με αφορμή σχόλιό της για τον τότε Αρχιεπίσκοπο στην τηλεοπτική εκπομπή «Χωρίς Πλαίσια».

«Τότε ήταν μια άλλη εποχή. Σήμερα μιλάμε για ΕΔΑΔ, για δικαιώματα, για Ευρώπη και δημοκρατία» εξηγεί.

Η μικρή Στεφανία

Λόγω της αναφοράς στην εκπομπή «Χωρίς Πλαίσια» που είχε τότε φιλοξενήσει τους γονείς, η κ. Μιχαηλίδου θυμήθηκε άλλη μια περίπτωση -μόλις διορίστηκε προσωρινή επαρχιακή δικαστής- η οποία τη συγκλόνισε. «Αφορά την περίπτωση ενός μωρού τότε, της Στεφανίας, παιδί Ιεχωβάδων, που είχε λευχαιμία και οι γονείς αρνούνταν να δώσουν συγκατάθεση για να προχωρήσει η μετάγγιση στο παιδί. Έπρεπε το Γραφείο Ευημερίας να πάρει την κηδεμονία, όπως το ίδιο έκρινε, ώστε να προχωρήσει η θεραπεία και η μετάγγιση. Είχα να αποφασίσω επ’ αυτού του σοβαρού θέματος διότι οι γονείς έφεραν ένσταση. Θυμάμαι το δικαστήριο να κατακλύζεται από Ιεχωβάδες και από την άλλη είχα τους γιατρούς, οι οποίοι με συγκλόνισαν με τον τρόπο που μιλούσαν για να πείσουν ότι έπρεπε να προχωρήσει η θεραπεία του παιδιού». Η απόφαση που εξέδωσε τότε η κ. Μιχαηλίδου ήταν δύσκολη καθότι δεν υπήρχε κυπριακή νομολογία, «ωστόσο στηρίχτηκα σε αγγλικές αποφάσεις για παιδιά vegan γονιών και έπειτα η απόφαση επικυρώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο». «Ξέρω ότι το παιδί αυτό ζει, είναι καλά, αλλά δεν το έχω συναντήσει ποτέ μου».

Υποθέσεις που συγκλόνισαν την επίτροπο

Ζητήσαμε από την επίτροπο του Παιδιού να ανακαλέσει στη μνήμη της υποθέσεις παιδιών που χειρίστηκε ως δικηγόρος και μετέπειτα δικαστής και οι οποίες τη συγκλόνισαν. «Ως δικηγόρος είχα μια υπόθεση που ήταν ιδιαίτερη. Μου τηλεφώνησαν για να μου πουν ότι μια κοπέλα η οποία έφυγε από το σπίτι της από τη Λευκωσία μπήκε στη λίστα αγνοουμένων προσώπων. Η κοπέλα έφυγε από το σπίτι της γιατί είχε τεράστια καταπίεση από τον πατέρα και τα αδέλφια της. Την είχαν κλειδώσει στο σπίτι, αν θυμάμαι καλά επειδή είχε κάποια σχέση. Ζητήθηκε η βοήθειά μου από φιλικό της πρόσωπο επ’ αφορμή του ότι αναζητείτο από την Αστυνομία. Θυμάμαι η Αστυνομία ξεκίνησε να μπαίνει σε σπίτια φίλων και γνωστών να την ψάχνει με επιχείρημα ότι υπήρχε κίνδυνος για τη ζωή της ή ακόμη και να δολοφονήθηκε. Αυτό είχε γίνει εξαιτίας ενός θείου της ο οποίος κατείχε θέση στην Αστυνομία. Οπόταν ξεκίνησε ένας μηχανισμός για να την αναγκάσουν να επιστρέψει. ‘Και είπα πολύ ευχαρίστως να βοηθήσω, έχω μια λύση για την ανήλικη κοπέλα’, η οποία ήθελε να πάει να σπουδάσει. Είπα λοιπόν ‘να έρθω να την πάρω’, όπως και έπραξα. Την πήρα με το αυτοκίνητό μου και την πήγα στον πρώτο αστυνομικό σταθμό για να δηλώσουμε ότι είναι εδώ ώστε να σταματήσει η αναζήτησή της. Κατεβήκαμε στον Αστυνομικό Σταθμό Γερμασόγειας για τη δήλωση για να λήξει η υπόθεση. Μας είπαν να περιμένουμε και εμφανίζεται ένας υπεύθυνος, τον οποίο επειδή γνώριζα αντιλήφθηκα πως θα στεκόταν τροχοπέδη. Όπως και έγινε. Μου είπε να περάσει μέσα στο γραφείο η κοπέλα για να της πάρει κατάθεση. Εγώ αρνήθηκα και είπα μια απλή δήλωση θα κάνει και θα φύγουμε. Τότε ένας αστυνομικός μπήκε μπροστά μου και δεν μας άφηνε να φύγουμε. Του είπα χαρακτηριστικά τότε θυμάμαι: ‘πρόσεχε γιατί θα συμβούν δύο πράγματα. Θα σε σπρώξω και θα πω ότι μας κρατάτε παράνομα, δικηγόρο και πελάτη, ή έχω τον αριθμό σου και θα σε καταγγείλω’. Με άφησε και πήρα το κορίτσι και φύγαμε. Πήγαμε στο γραφείο και έστειλα φαξ στον τότε υπουργό Δικαιοσύνης και τον αρχηγό Αστυνομίας και ακολούθως με αυτές τις ενέργειες ήρθε ο θείος και μου είπε: ‘τι θέλετε να κάνω;’. ‘Να αφήσετε το κορίτσι ήσυχο’ απάντησα, διότι δεν είχε κανένα πρόβλημα». Περιγράφοντας την ιστορία η κ. Μιχαηλίδου θυμάται πως η κοπέλα το μόνο που ήθελε από το πατρικό της ήταν το μαξιλάρι και την κιθάρα της. «Έπειτα από δύο χρόνια τη συνάντησα ξανά, με ευχαρίστησε και μου είπε ‘σπούδασα Μουσικολογία και ευχαριστώ πολύ’».

Το νηπιαγωγείο κόλαση

Δύο περίπου δεκαετίες πίσω. Υπόθεση σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών από εργαζόμενο σε νηπιαγωγείο συγκλονίζει το παγκύπριο. Τότε η επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού ήταν δικαστής στο Κακουργιοδικείο Πάφου. «Καταδικάσαμε, βάλαμε αυστηρές και διαδοχικές ποινές, δυστυχώς όμως ανατράπηκε η υπόθεσή μας για έναν καθαρά νομικό-τεχνικό λόγο. Με την προηγούμενή του σύνθεση το κακουργιοδικείο είχε αποφασίσει για κάποια ζητήματα προδικασίας και στη συνέχεια εμείς επιληφθήκαμε της ουσίας και ακυρώθηκε. Αλλά ήταν η πρώτη φορά που είχαμε παιδιά τόσο μικρής ηλικίας πριν ακόμη καλά καλά και εμείς οι ίδιοι ως δικαστές να έχουμε αποφάσεις ευρωπαϊκών δικαστηρίων ή διαδικασίες για το πώς να καταθέσουν αυτά τα παιδιά. Φέραμε παραβάν από το Νοσοκομείο Πάφου ώστε να προστατεύσουμε τα παιδιά. Το να ακούς τις περιγραφές των παιδιών για όσα βίωσαν ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία».

πηγή politis.com.cy