Όταν το imposter’s syndrome χτυπάει τις μαμάδες

«Έλα, τώρα, ευχαριστώ, αλλά τα παραλές. Εγώ πάντως βλέπω πως ό,τι κι αν κάνω, αυτά δεν με ακούνε. Τι έχω καταφέρει;» …ή… «Το λες αυτό για να με κάνεις να αισθανθώ καλύτερα, δεν το πιστεύεις. Είμαι χάλια μαμά. Δεν με έχεις δει πώς ουρλιάζω στο σπίτι»… Είναι οι απαντήσεις που έχουν έτοιμες οι αλαφιασμένες μαμάδες-πολυεργαλεία. Αυτές που τις βλέπεις και τις θαυμάζεις άλλοτε με γουρλωτά μάτια και άλλοτε με ξινό ύφος και λες μέσα από τα σφιγμένα σου δόντια: «Πώς τα καταφέρνει όλα αυτά; Έχει και 25η ώρα η μέρα της;»  Μέχρι να τους μιλήσεις και να δεις το χάος τους. Το σίγουρο είναι ότι ναι, καταφέρνουν πολλά. Όμως ούτε τα καρπώνονται, ούτε το χαίρονται, ούτε το παραδέχονται. Ανεπάρκεια, τελειομανία, αυτοαμφιβολία, αίσθημα αναξιότητας.

γράφει η Βίλη Αντώναρου

Το σύνδρομο του απατεώνα ή imposter’s syndrome είναι μια ψυχολογική κατάσταση η οποία οδηγεί όποιον τη βιώνει να νιώθει ότι στην πραγματικότητα δεν αξίζει όσα έχει καταφέρει: ότι τα έχει πετύχει με εξαπάτηση, με εύνοια της τύχης ή οποιονδήποτε άλλο τρόπο εκτός από προσωπική αξία και κόπο και ότι αυτό σύντομα θα αποκαλυφθεί και θα πέσουν οι μάσκες!

Το συναίσθημα αυτό το βιώνουν συνήθως -έστω και στιγμιαία- άτομα που έχουν χριστεί υπεύθυνα για ένα σημαντικό ρόλο και βρίσκονται στην προσπάθεια επίτευξης ενός απαιτητικού πονήματος. Κάποια όμως από αυτά μπλέκονται στον φαύλο κύκλο της υπερπροσπάθειας-επιβεβαίωσης- συναισθήματος απάτης.

Αν αυτό δεν σας θυμίζει κάτι ή δεν σας βγάζει νόημα, ας συνεχίσω την περιγραφή. Τα άτομα αυτά λαμβάνουν μέρος σε όλο και περισσότερες δραστηριότητες, αναλαμβάνουν όλο και περισσότερες ευθύνες, βρίσκουν τρόπους να επανεφεύρουν και να αυξήσουν τη δουλειά τους, το μορφωτικό τους υπόβαθρο, τις κοινωνικές τους συμμετοχές, δουλεύουν σκληρά, προσθέτουν εθελοντισμό, σεμινάρια, χόμπι, ακόμη περισσότερη σκληρή δουλειά, ακόμη περισσότερα καρπουζάκια κάτω από τη μασχάλη. Τώρα σας λέει κάτι όλο αυτό;

Και τελικά… More is Less

Όλο αυτό το αστείρευτο που οι άλλοι θαυμάζουν ή κουράζονται μόνο και που το σκέφτονται, οι αυτό-φερόμενοι imposters το αβγατίζουν όλο και πιο πολύ. Τι ζητούν μέσα από αυτό; Καταξίωση; Λύτρωση; Υπεραναπλήρωση; Αυτοβελτίωση;

Στις περισσότερες φορές, και εκτός από κάποια μικρά αλλά συχνά διαλείμματα χειροκροτήματος για κάποιες από τις υψηλές επιδόσεις που και οι ίδιοι απορούν πώς κατάφεραν, απλά ανατρέπουν την παγκόσμια αρχή Less is More. Και γκρινιάζουν: «γιατί άλλοι με λιγότερα και πιο αραχτοί, καταφέρνουν περισσότερα;» Ποιοι καλέ; Τι καταφέρνουν; Ο κόσμος συνεχίζει να γυρίζει. Και μάντεψε. Δεν… κάθεσαι πάνω στον άξονά του. Κοινώς δεν είσαι το κέντρο του κόσμου. Ούτε καν του μικρόκοσμού σου! Και άλλωστε, αφού η επιτυχία είναι η πεπατημένη σου, γιατί την αμφισβητείς; Όχι, θέλουν να είναι σίγουροι ότι είναι… καθαρό το γκολ.

Άκου κι άλλα. Το σύνδρομο του απατεώνα εμφανίζεται ιδιαίτερα συχνά στους ανθρώπους με υψηλά επιτεύγματα. Οι χαρισματικοί άνθρωποι, λέει, εργάζονται όλο και πιο σκληρά για να αποτρέψουν τους άλλους από την ανακάλυψη ότι είναι απατεώνες. Κι όμως αυτοί που αναλαμβάνουν τόσες ευθύνες και δύσκολα εγχειρήματα, οι ίδιοι ομολογούν ότι δεν έχουν εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους.

Momposter syndrome

Πάμε να δούμε αυτό πώς βγαίνει σε μαμαδίστικη εκδοχή. Η μητρότητα από μόνη της έχει το οξύμωρο ότι είναι ένας τίτλος ευγενείας και δουλείας μαζί. Στην αρχή την «ψωνίζεις» με το επίτευγμά σου, μετά συνειδητοποιείς τις ευθύνες, κάνεις όλο και περισσότερα, αλλά… αλλά δεν νιώθεις ότι τα κάνεις όλο και καλύτερα. Ακριβώς το αντίθετο μάλιστα. Μα, γιατί το παιδί ζητάει άλλα ή ΚΑΙ άλλα. Μα, γιατί βλέπεις και ξεσηκώνεις από τη δίπλα μαμά. Ή, γιατί προσπαθώντας να αποδείξεις ότι θα τα καταφέρεις, παίρνεις και άλλα πάνω σου και ξαφνικά βρίσκεσαι να ελικοπτερίζεις γύρω από το παιδί σου και να το ασφυκτιάς και το ίδιο.

Οι περισσότερες μαμάδες δεν το καταλαβαίνουν αυτό εγκαίρως. Βαράνε καμπανάκια κούρασης, αμφιβολίας, μετά αρχίζουν να βαράνε καμπανάκια και από τα παιδιά. Με τη συμπεριφορά τους. Με μικρά καθημερινά ξεσπάσματα που πυκνώνουν και οξύνονται. Και εκείνες τη μάταιη ανηφόρα τους. Τι προσπαθείς να κάνεις; Τι role model δίνεις στο παιδί σου; Εξόντωση για την καταξίωση; Μαρτυρικό, καθόλου διασκεδαστικό. Μα η ζωή υποτίθεται ότι είναι fun. Τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε.

Και ξεσκάλωσε. Αν ποτέ αμφισβητείς τις ικανότητές σου ως γονιός, δεν είσαι μόνη. Αυτό μάλλον είναι το υγιές και το εποικοδομητικό. Αλλά μη σε κατατρέχει στην καθημερινότητά σου. Τα tantrum και τα meltdown των παιδιών που τα έχουμε στοχοποιήσει όλοι και αναφερόμαστε σε αυτά σαν σπουδαίοι ψυχολόγοι, δεν είναι τα απότοκα της δικής σου ανεπάρκειας. Είναι ο δικός τους τρόπος να πειραματίζονται με την αυτονομία τους και τις ικανότητές τους, την ανάπτυξή τους. Η σύγκρουση που φέρνει την αλλαγή. Αν τα κοιτάς με πανικό, θα ανησυχήσουν. Αν τα περιμένεις στο σκαλί του τερματισμού με χαμόγελο και εμπιστοσύνη, θα φτάσουν.

Η επιτυχία σου δεν οφείλεται στην τύχη. Κοίτα τι έχεις πετύχει. Ένα χρυσόμαλλο κουκλί που παίζει ανέμελα στο πάρκο. Κάνε τη διασκέδαση προτεραιότητα. Καιρός να αρχίσεις να χαρίζεσαι στον εαυτό σου. Όποιος ανησυχεί μήπως είναι απατεώνας, δεν είναι. Αλλά προσοχή, μην γίνεις… αυταπατεώνας!