Οικογενειακή υπόθεση (ή μήπως υπόθεση της μάνας;)

Οικογενειακή υπόθεση

ή μήπως υπόθεση της μάνας;

γράφει ο Παναγιώτης Τιμογιαννάκης

(μέλος της European Film Academy)

Τι να προτείναμε στις μανούλες για να «ξέσκαγαν» αυτή την εβδομάδα με ένα σινεμαδάκι;

Η ερώτηση εμπεριέχει και μια δόση «περισυλλογής» διότι υπάρχει έργο αυτή την εβδομάδα, ακριβώς γι αυτές. Μόνο που δεν είναι για απλό «ξέσκασμα» αλλά κάτι παραπάνω. Κάτι που τις αφορά και που σίγουρα θα τις βγάλει προβληματισμένες από την αίθουσα, για διαφορετικούς λόγους την κάθε μία.

Η ταινία υπάρχει, είναι έτοιμη, είναι δεδομένη, μπορώ να δώσω αμέσως και τον τίτλο. Στα ελληνικά ακούγεται «Οικογενειακή υπόθεση». Στα αγγλικά «Child’s pose», στα ρουμάνικα , που είναι κι η γλώσσα της ταινίας, μη με ρωτάτε, δεν την κατέχω.

Όμως, πριν προχωρήσω σε αυτή την ταινία, δεν μπορώ να μην πω πόσο σκέφτομαι τις μανούλες αυτές τις μέρες με αυτές τις ιστορίες με το μικρό κοριτσάκι που βρέθηκε στον καταυλισμό των «Ρομά», τη μικρή Μαρία, «το ξανθό αγγελούδι» όπως κουραστικά και παρωχημένα επαναλαμβάνουν δημοσιογράφοι του ηλεκτρονικού Τύπου αλλά και του έντυπου δημοσιογραφικού λόγου, λες κι η δημοσιογραφία έχει κολλήσει σε «κλισέ», που επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά, σαν να μην έχει εκσυγχρονιστεί η φρασεολογία του επαγγέλματος.

Τις σκέφτομαι τις μανούλες λόγω και των διεθνών διαστάσεων που έχει πάρει το θέμα κι ακούμε με φρίκη ιστορίες απαγωγής παιδιών σε μικρή ηλικία, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Και συνειδητοποιείς τη φρίκη ενός τέτοιου γεγονότος, την εξαφάνιση παιδιού, την αγωνία του γονιού, την τρέλα της μάνας, ακόμα και της πιο αδιάφορης -μην τρελαθούμε.

Το συνειδητοποιώ και σκέφτομαι τις αγωνίες του να μεγαλώνεις ένα παιδί, τις δυσκολίες του «εγχειρήματος», το «καθεστωτικό» πλέον δόγμα «κανείς γονιός δεν γεννήθηκε γονιός, όλοι το έμαθαν στην πράξη» αλλά μαζί με αυτό σκέφτομαι και κάτι ακόμα. Πως κι ο γονιός, στη συγκεκριμένη περίπτωση η μάνα, είναι άνθρωπος κι ως άνθρωπος διέπεται από τα ποικίλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του είδους.

Όπως υπάρχουν ποικίλων λογιών άνθρωποι, έτσι υπάρχουν και ποικίλων ειδών γονείς, μια και το γεγονός πως απέκτησες παιδί δεν σου μεταβάλει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, τον χαρακτήρα αν θέλετε, με τον οποίο γεννήθηκες. Δεν υπάρχει κανένας κανόνας της γενετικής που να λέει ότι μόλις η γυναίκα γεννήσει παιδί αυτομάτως κάνει στροφή 180 μοιρών κι ο χαρακτήρας της. Ανάλογα με τον χαρακτήρα του ο καθένας κι η κάθε μία θα γίνει κι ανάλογος γονιός.

Άλλο είδος μάνας θα γίνει μια κοπέλα εγωίστρια, άλλο μια καλομαθημένη, καταλαβαίνουμε και για την κακομαθημένη, αναρωτιόμαστε για την ζηλόφθονη, μα το ίδιο και για τη γενναιόδωρη, την πονηρή, την ταπεινή, την ψεύτρα, αλλά και την περήφανη, την ειλικρινή, την μαχήτρια.

Δεν θα μπορούσα όλα αυτά που αράδιασα μέχρι εδώ να μην τα σκεφτώ, να μην τα λάβω υπόψη μου, καθώς θα απευθυνόμουν σε μαμάδες και μανάδες (έχουν διαφορά στην ουσία ακόμα και οι χρήσεις των δύο απλών γραμμάτων, του «μ» και του «ν»- άλλο το «μαμά», άλλο το «μάνα») για αυτή την φοβερή ρουμάνικη ταινία με ελληνικό τίτλο «Οικογενειακή υπόθεση» του άγνωστου σε μας σκηνοθέτη Κάλιν Πίτερ Νέτζερ, που τιμήθηκε στο Φεστιβάλ Βερολίνου με τη «Χρυσή Αρκτο».

Εννοείται πως την ταινία δεν θα την πρότεινα σε άντρες, πατεράδες ή μη, διότι θα με κοίταγαν καχύποπτα στο άκουσμα της γεωγραφικής προέλευσης της ταινίας και αδιάφορα όταν θα τους μιλούσα για το θέμα.

Διότι η ταινία έχει ως ηρωίδα μια μητέρα. Κι είναι όλο πάνω της. Εργο-ρόλος. Κι αυτό που αναδεικνύει την ταινία και με τη σειρά του αναδεικνύεται από αυτήν είναι το παίξιμο αυτής της φοβερής ηθοποιάρας, της Λουμινίτα («Φωτεινούλα» στα ρουμάνικα άραγε;) Γκεοργκίου που παίζει σαν να μην παίζει. Όχι, όμως, έτσι όπως το εννοούν ως υποπαίξιμο οι εγχώριοι της TV αλλά και του θεάτρου που βγαίνουν και ρίχνουν τις ατάκες ως αχρωμάτιστη καθημερινότητα κι αυτό το θεωρούν «παίξιμο». Όχι, δεν είναι παίξιμο.

Παίξιμο είναι αυτό της Ρουμάνας. Κι είναι μεγάλο παίξιμο διότι με τα χρώματα που δίνει στην ηρωίδα της μεγαλώνει τις σκέψεις γύρω από το κεντρικό πρόσωπο, από την ηρωίδα που υποδύεται.

Αυτή η μάνα λοιπόν είναι μια ώριμη, μια μεσόκοπη γυναίκα κι έχει ένα γιό, ολόκληρο άντρα, παντρεμένο, που τον έχει ευνουχίσει. Με την υπερπροστατευτικότητα. Και με τις συνεχείς παρεμβάσεις στη ζωή του, με το να «αγωνιά» γι’ αυτόν καθημερινά, στο κάθε του βήμα. Ο οποίος γιoς εκτός από ολόκληρος «ντάρμαρης», δεν είναι δηλαδή κανένα παιδάκι, είναι και παντρεμένος. Με ένα γάμο από εκείνους…. Να μην πούμε καλύτερα. Στα χωρίσματα με τη γυναίκα του, εμ πως αλλιώς; Διότι και στο θέμα του γάμου του γιού η μάνα έχει «άποψη». Κι όπως δεν θεωρεί ικανό το γιό, δεν θεωρεί και τη νύφη. Ωστόσο, τις έχουν τις μεταξύ τους συνεννοήσεις πεθερά και νύφη, όταν παραστεί ανάγκη. Και κατά την εξέλιξη του μύθου, θα παραστεί ανάγκη και μάλιστα σημαντική.

Διότι ο γιός με το αμάξι του, ένα βράδυ προκαλεί τροχαίο. Με νεκρό. Ένα παιδί. Κι αρχίζουν οι ιστορίες. Με τη μάνα απόλυτη πρωταγωνίστρια να παίρνει πάνω της το θέμα της υπεράσπισης του γιού. Της άσκησης πίεσης προς τους δικηγόρους, προς την Αστυνομία, προς τις Αρχές αλλά και προς την οικογένεια του νεκρού. Και συγχρόνως με όλη την υπολανθάνουσα περιφρόνηση – υποτίμηση προς τον ίδιο τον γιό, την αξιοσύνη του, την ικανότητα του.

Δεν μου αρέσει να εξιστορώ ολόκληρο το μύθο στις ταινίες, προτιμώ να δίνω τα πρώτα κατατοπιστικά στοιχεία που να χρησιμεύουν ως αφορμή για τον άλλο που θα αποφασίσει αν τον ενδιαφέρει να πάει να δει την ταινία ή όχι.

Γι’ αυτό και δεν δίνω άλλα στοιχεία, ώστε -το βασικότερο για μένα- να μη χάνεται η ηδονή της θέασης, της πρώτης φοράς, της ανακάλυψης ενός έργου από τον ίδιο το θεατή. Το δικαίωμα του θεατή, με άλλα λόγια.

Όμως, μου έχουν κάνει εντύπωση οι πρώτες αντιδράσεις που έχουν ακουστεί από γυναίκες. Όχι πάνω στην καλλιτεχνική αξία του έργου όσο στο πως έφτασε σε αυτές, στο πόσο τις επηρέασε. Κι εδώ μιλάω για «γυναίκες» κι όχι αποκλειστικά για «μαμάδες». Διότι κατέγραψα εντελώς διαφορετικές αντιδράσεις γυναικών που δεν έχουν γίνει μανάδες από τις άλλες που έχουν γίνει. Διότι οι πρώτες, ως μη μανάδες ακόμα, κατευθύνονται από το σύνδρομο της κόρης. Κι έχουν κάθε λόγο να αντιδρούν όπως αντιδρούν. Οι γυναίκες-μανάδες (ή μαμάδες) από την πλευρά τους, κατευθύνονται μάλλον από το παίξιμο της ηθοποιού. Η οποία βάζει τόσες πολλές διαβαθμίσεις στην ηρωίδα της ώστε να αφοπλίζει την επίθεση προς το πρόσωπο αλλά και να οξύνει την κρίση σε όποιον την διαθέτει και θέλει και να ασχοληθεί παραπάνω.

Αν και νομίζω ότι το «εν δυνάμει» κοινό της ταινίας θα έπρεπε να είναι άντρες, ότι αυτούς αφορά, τη σχέση μάνας και γιού πραγματεύεται αλλά και του άντρα ευνούχου με τη σύζυγο καθώς και την κρυφή συμμαχία της λυκοφιλίας.

Αλλά πού να τους βρεις να έχουν όρεξη να πάνε σε ρουμάνικο… Τέτοιου θέματος…